Stawy międzywyrostkowe (międzykręgowe) kręgosłupa lędźwiowego są jedną z najczęstszych przyczyn bólu pleców na dole, bólu szyi oraz bólu z tyłu głowy. W artykule opisuję objawy, przyczyny oraz leczenie bólu tych stawów.
Ból stawów międzywyrostkowych
Ból stawów międzykręgowych jest najczęściej spotykany w dolnej części kręgosłupa szyjnego oraz w odcinku szyjnym.
Kręgosłup lędźwiowy
Ból stawów międzywyrostkowych kręgosłupa lędźwiowego jest najbardziej odczuwany w dole pleców lub w górnej części pośladków, wzdłuż bocznej części kręgosłupa. Ból może być jedno lub obustronny. Może on promieniować na boki lub wzdłuż tylnej części uda.
Jego charakter jest głęboki, ćmiący, przy pewnych ruchach przechodzi w ostry.
Ból nasila się przy długim chodzeniu lub staniu, zwłaszcza kiedy chory wstaje po długim siedzeniu, na przykład po jeździe samochodem. W miarę chodzenia ból może u pewnych osób się zmniejszać, ale częściej nasila się. Rotacja, czyli skręt tułowia nasila dolegliwości, zwłaszcza jeżeli towarzyszy temu odchylenie tułowia do tyłu. W nocy ból jest szczególnie dokuczliwy przy przekręcaniu się z boku na bok. Dźwiganie ciężarów również nasila ból.
Czasami chorzy mają uczucie blokady w kręgosłupie, która może się odblokowywać w akompaniamencie głuchego dźwięku.
Ulgę przynosi siedzenie z pochyleniem tułowia do przodu albo leżenie na plecach z nogami zgiętymi w kolanach lub podpartymi na poduszce.
Niekiedy ból stawów międzykręgowych trwa kilka dni lub tygodni i jest wtedy przeważnie poprzedzony nadmiernym dźwiganiem, szczególnie w nieodpowiednie sposób. Często jednak w stawach rozwijają się zmiany zwyrodnieniowe i zapalne, które prowadzą do bólu, mogącego uprzykrzać życie przez wiele miesięcy lub lat.
Kręgosłup szyjny
Ból stawów międzywyrostkowych kręgosłupa szyjnego jest częstą przyczyną bólu szyi i karku, który może promieniować do okolicy łopatki oraz do przodu głowy. Zmiany w stawach szyjnych są jedną z częstszych przyczyn szyjnopochodnego bólu głowy oraz bólu głowy z tyłu. Dolegliwości mogą nasilać się przy odchyleniu głowy do tyłu i jej skręcie, na przykład przy spoglądaniu do tyłu siedząc w samochodzie.
Przerost stawów międzykręgowych
Zmiany przeciążeniowe w stawach międzykręgowych dolnego odcinka kręgosłupa lędźwiowego to są wynikiem procesów zwyrodnieniowych. Stawy międzykręgowe ulegają stopniowemu przerostowi oraz deformacji. W wyniku przerostu zmniejsza się dostępne miejsce wewnątrz kręgosłupa, co może prowadzić do zwężenia kanału kręgowego. Przerostowi często towarzyszy wysięk, sklerotyzacja oraz osteofity.
Wysięk w stawach międzykręgowych
W stawach międzykręgowych może pojawiać się płyn, czyli tak zwany wysięk. Jest on dobrze widoczny w rezonansie magnetycznym. Czasami staw wytwarza na zewnątrz tak zwaną torbiel maziówkową wypełnioną płynem stawowym. Taka torbiel może uciskać worek oponowy i korzenie nerwowe stając się jedną z przyczyn rwy kulszowej.
Sklerotyzacja w stawach międzykręgowych
Odczyny sklerotyczne w stawach międzykręgowych, czyli sklerotyzacja widoczne są w RTG lub tomografii komputerowej i oznaczają stwardnienie kości. Jest to typowy objaw zwyrodnienia stawów międzywyrostkowych, czyli spondyloartrozy. Nie jest to groźnie, ale świadczy o zwyrodnieniu.
Osteofity
Osteofity to wyrośla kostne na obrzeżach stawów. Mogą nie powodować żadnych objawów, ale czasem mogą uciskać na nerw w kręgosłupie lub otworze kręgowym i prowadzić do objawów rwy kulszowej lub rwy barkowej.
Przyczyny bólu stawów międzywyrostkowych
Stawy międzywyrostkowe (ang. facet joints) łączą ze sobą kręgi kręgosłupa. Największy nacisk na nie jest wywierany podczas wygięcia kręgosłupa lędźwiowego do przodu (lordozy) oraz rotacji tułowia i miednicy.
Najczęstsze przyczyny bólu stawów międzykręgowych to:
Ciężka praca fizyczna
Nadmierne dźwiganie, zwłaszcza w nieprawidłowych pozycjach może z czasem uszkadzać stawy kręgosłupa lędźwiowego.
Zespół skrzyżowania dolnego
Zespół skrzyżowania dolnego charakteryzuje się nadmiernie wygiętym do przodu kręgosłupem lędźwiowym, co objawia się wypiętym do przodu brzuchem, oraz wypiętymi do tyłu pośladkami. Dochodzi do niego na skutek przykurczów zgięciowych w stawach biodrowych oraz słabych mięśni brzucha. Nadmiernie wygięty kręgosłup powoduje wzmożony nacisk i tarcie w stawach międzykręgowych, co prowadzi do ich zapalenia, zmian zwyrodnieniowych oraz bólu. Do powstania zespołu skrzyżowania dolnego często dochodzi u osób spędzających dużo czasu w pozycji siedzącej, szczególnie u zawodowych kierowców.
Dyskopatia
Dysk jest rodzajem poduszki miedzykręgowej, na której spoczywa część ciężaru ciała. Jeżeli dojdzie do uszkodzenia i spłaszczenia dysku, na przykład na skutek przepukliny kręgosłupa, wtedy stawy międzykręgowe muszą dźwigać znacznie większe obciążenie. Przepuklina kręgosłupa prowadzi też do powstania rwy kulszowej, w której dochodzi do nadmiernego napięcia mięśni pleców, co może jeszcze bardziej zwiększać nacisk na stawy. Długotrwałe przeciążenie prowadzi do przerostu stawów międzykręgowych. Powstałe w ten sposób masywne zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze w stawach międzywyrostkowych mogą prowadzić do ucisku na korzenie nerwowe i objawów stenozy kręgosłupa lędźwiowego.
Skolioza
Skrzywienie kręgosłupa, czyli skolioza prowadzi do nieprawidłowego obciążenia stawów kręgosłupa. Podobnie jak opony samochodu ze źle ustawioną zbieżnością kół, tak stawy krzywego kręgosłupa będą zużywać się znacznie szybciej.
Kręgozmyk
Kręgozmyk polega na ześlizgu jednego kręgu na drugim. Prowadzi to do nadmiernego tarcia w stawach międzykręgowych co po pewnym czasie objawia się bólem.
Otyłość
Im więcej kilogramów dźwigamy, tym bardziej przeciążamy stawy międzywyrostkowe.
Leczenie
Leczenie bólu stawów międzykręgowych zależy od jego przyczyny oraz stopnia nasilenia.
Leczenie zachowawcze
W leczeniu lżejszych przypadków wystarczają leki przeciwzapalne oraz specjalne ćwiczenia, mające na celu poprawę postawy oraz odciążenie stawów kręgosłupa.
Injekcje do stawów międzywyrostkowych kręgosłupa
W cięższych przypadkach bardzo dobre efekty przynoszą zastrzyki do stawów międzywyrostkowych. Stawy międzykręgowe są bardzo małe i znajdują się głęboko. Aby precyzyjnie wprowadzić do nich igłę konieczne jest użycie fluoroskopii, czyli monitorowania za pomocą specjalnej aparatury rentgenowskiej. Dzięki temu, zabieg tej jest zarówno skuteczny jak i bardzo bezpieczny. Jest to zabieg ambulatoryjny, po którym pacjent idzie do domu.
Denerwacja stawów międzywyrostkowych
W bardzo ciężkich przypadkach można wykonać odnerwienie stawów międzykręgowych stosując zabiegi termolezji lub kriolezji. Za ich pomocą niszczone zostają włókna unerwiające te stawy. Należy pamiętać, że odnerwienie nie leczy przyczyny bólu oraz blokuje wszystkie rodzaje czucia, nie tylko ból. Stawy pozbawione czucia wykazują tendencję do szybszej degeneracji.
Leczenie chirurgiczne
W ostateczności stosuje się operacyjne metody mające na celu ustabilizowanie stawów lub/i korekcję zniekształcenia kręgosłupa.
