Opadanie stopy – przyczyny, objawy, leczenie

Opadanie stopy to stan, kiedy nie da się w pełni podnieść stopy lub dużego palca, a stopa podczas chodzenia opada powodując jej „klapanie”. Nie jest to choroba, a jedynie objaw schorzenia, które ma podłoże urazowe, mięśniowe lub neurologiczne. Taka przypadłość prowadzi do zmiany sposobu chodzenia oraz kompensacji ruchowych. Zazwyczaj problem dotyczy jednej stopy, ale zdarza się, że dotyka dwóch. Jakie są przyczyny, objawy, leczenie oraz diagnostyka opadającej stopy?

Opadanie stopy – przyczyny

Mogą być różne przyczyny opadania stopy. Do najczęstszych z nich zalicza się dwie, czyli porażenie nerwu strzałkowego, który znajduje się pod kolanem, oraz rwę kulszową spowodowaną przepukliną uciskającą na korzenie w kręgosłupie, odpowiedzialne za podnoszenie stopy i dużego palca do góry. Jakie jeszcze mogą być przyczyny?

• Uraz nerwu strzałkowego, do którego może dojść w trakcie upadku, uderzenia czy ucisku. Odpowiada on za unerwienie mięśni prostowników stopy, a ze względu na jego położenie jest najczęściej uszkadzanym nerwem w nodze.
• Przyczyny neurologiczne, czyli uszkodzenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Może do nich dojść w wyniku przejścia udaru, urazu czaszki, ucisku na nerw kręgosłupa, guza mózgu, stwardnienia rozsianego czy chorób związanych z osłabieniem grup mięśni.
• Zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca).
• Czynniki toksyczne powodujące polineuropatie, czyli uszkodzenia wielu nerwów obwodowych (np. poalkoholowa czy polekowa).

Opadanie stopy – objawy

Najczęściej występujące objawy, po których można rozpoznać opadającą stopę to:

• brak możliwości unoszenia stopy i dużego palca,
• ból,
• chód brodzący, polegający na zginaniu kolan i unoszeniu wyżej nóg,
• przesadnie kołyszący ruch bioder podczas chodzenia,
• brak możliwości stania i chodzenia na piętach,
• zaniki mięśniowe z przodu lub z boku łydki, czasami brak czucia,
• mrowienie, drętwienie.

Diagnostyka opadającej stopy – jakie badania wykonać?

Aby zdiagnozować opadającą stopę, w pierwszej kolejności wykonuje się badanie lekarskie. Rozpoczyna się ono od wywiadu z pacjentem i poznania historii jego chorób. Następnie specjalista ocenia sposób chodzenia oraz zakres zgięcia w obrębie stóp, a także sprawdza czucie i zmiany objawów w zależności od sposobu ułożenia ciała.

Czasami zleca się wykonanie rezonansu magnetycznego kręgosłupa, który ma na celu określenie, czy i gdzie doszło do uszkodzenia nerwu. Badanie obrazowe jest w tym przypadku niezwykle skuteczną metodą diagnostyczną.

W celu sprawdzenia funkcji nerwów obwodowych przeprowadza się ENG, czyli elektroneurografię. Polega ona stymulacji nerwu za pomocą bezpiecznego bodźca elektrycznego w określonych punktach i rejestracji sygnału. Zwykle używa się do tego elektrod powierzchniowych.

Alternatywą do tej metody jest elektromiografia (EMG), czyli badanie czynności elektrycznej mięśni. Przeprowadza się ją za pomocą jednorazowej elektrody igłowej wprowadzanej bezpośrednio do mięśnia.

Leczenie opadającej stopy

Jeśli opadanie stopy jest wynikiem ucisku nerwu lub urazu, konieczne może być leczenie przyczyny podstawowej, np. operacja w przypadku usunięcia ucisku na nerw.

Zwykle pomocna jest także fizjoterapia, którą wdraża się jak najszybciej, jeśli nie ma ku temu przeciwskazań. Powinna być ona dostosowana do możliwości oraz specjalnych potrzeb pacjenta. Zazwyczaj obejmuje ćwiczenia wzmacniające mięśnie nóg, szczególnie te odpowiedzialne za zginanie grzbietowe stopy, a także ćwiczenia rozciągające mające na celu poprawę elastyczności mięśni i ścięgien. W niektórych przypadkach stosuje się również inne techniki terapeutyczne, takie jak stymulacja elektryczna mięśni.

Często stosuje się również odpowiednio dobraną ortezę, która stabilizuje kostkę i utrwala prawidłowy sposób ułożenia stopy. Wspomaga to unoszenie stopy podczas poruszania się, chroniąc przed zahaczaniem o podłogę i zwiększając bezpieczeństwo.

Najczęściej zadawane pytania

1. Jakie są objawy uszkodzenia nerwu strzałkowego?

Do uszkodzenia nerwu strzałkowego przeważnie dochodzi w wyniku urazów, ucisków na nerwy, chorób lub działania toksyn. Jakie są najczęstsze objawy?

• Brak możliwości zgięcia stopy i palców (opadająca stopa).
• Chód ptasi, będący następstwem opadającej stopy. Polega on na wysokim unoszeniu kolan w celu uniknięcia zaczepienia palcami o podłoże.
• Zaburzenia czucia powierzchownego w obrębie podudzia, na grzbiecie stopy i w palcach.

1. Czy da się wyleczyć opadającą stopę?

W większości przypadków jest możliwe całkowite wyleczenie opadającej stopy. Zwykle polega to na wyeliminowaniu ucisku na nerw. Często pomocna jest również fizjoterapia, która ma za zadanie wzmocnienie mięśni nóg i zwiększenie elastyczności mięśni oraz ścięgien. Czasami wspomaga się proces leczenia doborem odpowiedniej ortezy, pomagającej w prawidłowym układaniu stopy i chroniącej przed powstawaniem urazów.

1. Jak pobudzić nerw strzałkowy?

Aby wspomóc regenerację nerwu strzałkowego i przyspieszyć powrót do pełnej sprawności, można zastosować różnorodne zabiegi. Dostosowywanie ich zależy jednak od konkretnego przypadku pacjenta. Jedną z metod jest neuromobilizacja, która polega na wielokrotnym wykonywaniu konkretnego ruchu, aby poprawić ślizg nerwu. Podczas regeneracji przydają się również zabiegi wykorzystujące ciepłolecznictwo. Bardzo ważna jest także kinezyterapia, czyli wprowadzenie ćwiczeń poszerzających zakres ruchu, dostosowanych do potrzeb pacjenta.

Bibliografia

1. Carolus, A. E., Becker, M., Cuny, J., Smektala, R., Schmieder, K., & Brenke, C. (2019). The Interdisciplinary Management of Foot Drop. Deutsches Arzteblatt international, 116(20), 347–354
2. Stewart J. D. (2008). Foot drop: where, why and what to do? Practical neurology, 8(3), 158–169
3. Alnajjar, F., Zaier, R., Khalid, S., & Gochoo, M. (2021). Trends and Technologies in Rehabilitation of Foot Drop: A Systematic Review. Expert review of medical devices, 18(1), 31–46