Uszkodzenie chrząstki stawowej to powszechny problem, który może prowadzić do poważnych dolegliwości bólowych i ograniczeń ruchomości stawów. Chrząstka stawowa odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu płynności ruchów, amortyzacji wstrząsów i ochronie stawów przed przeciążeniami. Niestety, chrząstka nie posiada zdolności do pełnej regeneracji, co sprawia, że jej uszkodzenia mogą prowadzić do trwałych zmian degeneracyjnych. W artykule omówione zostaną przyczyny, objawy oraz metody leczenia uszkodzeń chrząstki stawowej. Jakie są metody diagnostyki oraz nowoczesne podejścia terapeutyczne, które mogą wspomagać proces regeneracji chrząstki i przywracanie sprawności stawu?

Chondromalacja chrząstki – co to?

Chrząstka jest warstwą na powierzchniach stawowych. Odpowiada ona za to, że powierzchnie stawowe gładko ślizgają się po sobie. Niestety, z biegiem czasu chrząstka często uszkadza się w wyniku zmian degeneracyjnych, rozmięka, pojawiają się ubytki, a kości, zamiast się ślizgać, zaczynają się trzeć. Powoduje to mniejszą amortyzację, większe wstrząsy i obciążenia, a w rezultacie ból oraz zapalenie. Chondromalacja rzepki należy do chondropatii, czyli zespołu patologii dotyczących chrząstki.

Uszkodzenie chrząstki stawowej – przyczyny

Najczęściej uszkodzenie chrząstki powstaje w wyniku zwyrodnienia i pogłębiającego się problemu na przestrzeni lat. Może być wynikiem dawniejszych urazów czy kontuzji lub powstawać jako uszkodzenie pierwotne, bez konkretnej przyczyny.

Uszkodzenia chrząstki mogą wynikać z nadmiernego obciążenia stawów, co często występuje u sportowców oraz osób wykonujących ciężką pracę fizyczną. Powtarzające się mikrourazy oraz ciągłe przeciążenia stawu prowadzą do stopniowej degradacji chrząstki, co w dłuższej perspektywie może skutkować jej poważnym uszkodzeniem. U osób starszych zmiany zwyrodnieniowe są dodatkowo potęgowane przez naturalne procesy starzenia, które obniżają zdolności regeneracyjne chrząstki, czyniąc ją bardziej podatną na urazy i zużycie.

Warto również wspomnieć, że pewne czynniki ryzyka, takie jak otyłość, mogą znacząco przyspieszać proces degradacji chrząstki. Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie stawów, co sprzyja przyspieszonemu zużyciu chrząstki, zwłaszcza w stawach kolanowych i biodrowych. Dlatego tak ważne jest dbanie o prawidłową masę ciała oraz unikanie nadmiernych obciążeń, co może stanowić istotny element profilaktyki w kontekście uszkodzeń chrząstki stawowej.

Inną sytuacją jest urazowe uszkodzenie chrząstki, do którego dochodzi po skręceniu kolana. Może mu towarzyszyć uszkodzenie łąkotek lub więzadeł. Niekiedy też fragment chrząstki ulega odwarstwieniu i utrudnia poruszanie.

Uszkodzenie chrząstki stawowej – objawy

Objawy mogą przypominać uszkodzenia innych struktur w kolanie. Najczęściej spotykane są:

  • ból – zazwyczaj tępy, nasilający się podczas aktywności fizycznej czy chodzenia po schodach. Dodatkowo zdarza się, że występuje w nocy.
  • obrzęk kolana – powiększenie obrysu kolana,
  • dźwięki stawowe, czyli słyszalne „chrupanie” podczas ruchów kolana,
  • uczucie blokowania lub przeskakiwania w kolanie,
  • uczucie ciężkości i wypełnienia kolana, szczególnie odczuwane po wysiłku fizycznym.

Uszkodzenia chrząstki – diagnostyka

Diagnostyka uszkodzenia chrząstki rozpoczyna się od przeprowadzenia przez lekarza wywiadu z pacjentem. Przede wszystkim trzeba ustalić, czy doszło do jakiegoś urazu, jakie występują objawy i od jak dawna. Następnie specjalista przeprowadza testy fizykalne. Często na tym etapie można już wstępnie określić, czy nie doszło do skręcenia lub uszkodzenia więzadła.

Czasami kolejnym krokiem jest zlecenie wykonania badań obrazowych. RTG pokaże, czy nie doszło do złamania w obrębie stawu, a także jak duże są przestrzenie pomiędzy stawami. Rezonans magnetyczny może z kolei dostarczyć informacji odnośnie skali urazu oraz stanu innych struktur w kolanie.

Uszkodzenie chrząstki stawowej kolana – leczenie

Chrząstka sama z siebie się nie zregeneruje, jednak możemy jej pomóc. Do stawu kolanowego możemy precyzyjnie podać kwas hialuronowy. Jest to substancja, która powoduje znaczne zmniejszenie tarcia, dzięki temu, że zwiększa się poślizg. Dzięki temu chrząstka jest lepiej odżywiona, a zapalenie zmniejsza się. Zastrzyki z kwasu hialuronowego potrafią spowolnić tempo zużycia stawu, dlatego warto wykonywać je wcześnie. Innymi metodami są zastrzyki, które mają za zadanie stymulować regenerację. Najpopularniejszą substancją wstrzykiwaną w tym celu do stawów jest osocze bogatopłytkowe. Umożliwia ono zahamowanie, a czasem zmniejszenie powstałych uszkodzeń.

Dodatkowo warto wprowadzić rehabilitację, podczas której fizjoterapeuta dostosuje ćwiczenia i program mający na celu wzmocnienie mięśni, a przy tym zwiększenie ruchomości i zmniejszenie bólu.

W przypadku bardzo zaawansowanych lub przewlekłych uszkodzeń zwyrodnieniowych czasami stosuje się leczenie operacyjne. Zabieg ten nazywa się artroskopią i nie jest zbyt inwazyjny. W czasie jego przeprowadzania stosuje się rekonstrukcję chrząstki z implantacją błony kolagenowej.

Uszkodzenie chrząstki stawowej kolana – rehabilitacja

Rehabilitacja chrząstki stawowej kolana zwykle jest długa i wymaga od pacjentów systematyczności. Nowe komórki chrząstki potrzebują bowiem wiele czasu, aby w pełni dojrzeć. W chrząstce proces ten przebiega bardzo powoli. Aby osiągnąć pożądane rezultaty, konieczne jest dokładne dopasowanie rehabilitacji do potrzeb pacjenta. Nie można wprowadzać zbyt agresywnego planu, ponieważ chrząstka potrzebuje czasu na regenerację.

Głównym celem rehabilitacji powinno być bezpieczne przywrócenie sprawności pacjenta i zwiększenie komfortu jego codziennego funkcjonowania.

Najczęściej zadawane pytania

Czy chrząstka stawowa może się odbudować?

Za regenerację tkanki chrzęstnej odpowiada struktura zwana ochrzęstną, która jest specjalną błoną pokrywającą i odżywiającą chrząstki. Chrząstka stawowa nie posiada ochrzęstnej, co sprawia, że jej zdolności do samodzielnej regeneracji są bardzo ograniczone. Uszkodzenia i ubytki w chrząstce są zazwyczaj wypełniane tkanką włóknisto-chrzęstną, która nie spełnia funkcji prawidłowej struktury. W związku z tym, poważne uszkodzenia chrząstki stawowej wymagają podjęcia działań z zewnątrz.

Jak boli chrząstka stawowa?

Ból chrząstki stawowej jest zazwyczaj odczuwany jako tępy. Pacjenci często opisują uczucie sztywności lub oporu w stawie, co może prowadzić do wrażenia, że kolano blokuje się lub przeskakuje podczas ruchu. Tego rodzaju dolegliwości mogą być szczególnie uciążliwe podczas codziennych aktywności, takich jak wstawanie z krzesła, chodzenie po schodach czy nawet spokojny spacer.

Uczucie ciężkości i wypełnienia w kolanie, które często towarzyszy bólowi, jest spowodowane gromadzeniem się płynu stawowego w odpowiedzi na stan zapalny wywołany uszkodzeniem chrząstki. Objawy te mają tendencję do nasilania się po wysiłku fizycznym, kiedy staw jest bardziej obciążony, co może prowadzić do zwiększonego tarcia i podrażnienia uszkodzonej chrząstki. Często ból i dyskomfort mogą również występować w spoczynku, zwłaszcza w nocy. Może to wpływać na znaczne obniżenie jakości snu i codziennego funkcjonowania pacjenta.

Jak długo zrasta się chrząstka?

Czas zrastania się chrząstki jest długi i zależy od wielu czynników, takich jak lokalizacja uszkodzenia, rozmiar ubytku, wiek pacjenta oraz indywidualne zdolności regeneracyjne organizmu. W przypadku niewielkich uszkodzeń chrząstki, proces gojenia może trwać od kilku miesięcy do nawet roku. Jednak chrząstka stawowa, ze względu na brak ochrzęstnej i słabe ukrwienie, regeneruje się bardzo powoli i często nie w pełni, co sprawia, że pełne zrastanie się może być utrudnione lub niekompletne. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie interwencji chirurgicznej lub terapii wspomagających regenerację chrząstki.

1. W. Widuchowski, P. Łukasik, R. Faltus, G.Kwiatkowski, P. Reszka, K. Szyluk, J. Widuchowski, Urazowe uszkodzenia chrząstki stawowej kolana w materiale własnym. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 2006, 8(1): 87-91
2. J. Gryglewicz, S.Ł. Dragan, Uszkodzenia chrząstki stawowej–mechanizmy zachodzące w chrząstce, diagnostyka, epidemiologia, możliwości leczenia zachowawczego. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, 2023, 25(2)
3. S. N. Redman, S. F. Oldfield,, C. W. Archer, Current strategies for articular cartilage repair. Eur Cell Mater 2005, 9.23-32, 23-32
4. D.W. Hayes, R.L. Brower, K.J. John, Articular Cartilage: Anatomy, Injury, and Repair, Clinics in Podiatric Medicine and Surgery, Volume 18, Issue 1, 2001, 35-53