Dehydratacja krążka międzykręgowego to proces, w którym dochodzi do utraty wody z wnętrza krążka w odcinku szyjnym, piersiowym lub lędźwiowym. Gdy dysk traci wodę, może się spłaszczać, stawać się mniej elastyczny i bardziej podatny na uszkodzenia, co często prowadzi do bólu pleców. Jakie są przyczyny i objawy tego stanu oraz jak przebiega leczenie dehydratacji krążka międzykręgowego?

Czym są krążki międzykręgowe?

Krążki międzykręgowe to struktury o galaretowatej konsystencji, które znajdują się między trzonami kręgów kręgosłupa. Każdy krążek składa się z dwóch elementów:

  • zewnętrznego pierścienia włóknistego, który zapewnia stabilność,
  • wewnętrznego jądra miażdżystego odpowiedzialnego za elastyczność i amortyzację.

Krążki działają jak poduszki pomiędzy kręgami, chroniąc kręgosłup przed przeciążeniami i umożliwiając jego giętkość.

Krążki międzykręgowe są zbudowane w większości z wody – w młodym wieku zawartość wody w jądrach miażdżystych może wynosić nawet 80%. To właśnie wysoka zawartość wody czyni krążki elastycznymi i zdolnymi do absorbowania wstrząsów. Z czasem jednak naturalne procesy starzenia oraz inne czynniki prowadzą do ich stopniowej dehydratacji.

Co oznacza dehydratacja krążków międzykręgowych?

Dehydratacja krążków międzykręgowych oznacza utratę wody przez jądro miażdżyste. Wówczas krążek staje się mniej elastyczny i sprężysty, a jego zdolność do amortyzacji obciążeń kręgosłupa maleje. W wyniku tego procesu może się spłaszczać i przyczyniać się do zmniejszenia przestrzeni między kręgami. To z kolei często prowadzi do podrażnienia nerwów, a w konsekwencji do zespołów korzeniowych.

Dehydratacja krążków to zjawisko typowe dla starzenia się organizmu, jednak może wystąpić również u osób młodszych na skutek czynników zewnętrznych, takich jak:

  • nieprawidłowa postawa,
  • siedzący tryb życia,
  • długotrwałe obciążenia kręgosłupa.

Dehydratacja krążków międzykręgowych – objawy

Charakter i nasilenie objawów dehydratacji krążków międzykręgowych zależy od lokalizacji oraz stopnia zaawansowania tego procesu. W początkowych stadiach odwodnienie krążków może przebiegać bezobjawowo, jednak w miarę postępującego procesu mogą pojawić się dolegliwości takie jak:

  • Ból pleców – najczęstszy objaw pojawiający się szczególnie w odcinku szyjnym, ale także w odcinku szyjnym i piersiowym. Ból może być odczuwany jako przewlekły, tępy lub ostry i nasilać się przy wysiłku fizycznym lub długotrwałym siedzeniu.
  • Ograniczona ruchomość kręgosłupa – dehydratacja krążków zmniejsza elastyczność kręgosłupa, dlatego schylanie się, skręty tułowia czy podnoszenie ciężarów jest utrudnione.
  • Zwiększona sztywność po wstaniu z łóżka lub po dłuższym siedzeniu lub leżeniu. Kręgosłup wydaje się „zastygły” i wymaga czasu na rozruszanie.
  • Ból promieniujący do kończyn w przypadku podrażnienia nerwów. Ból może transferować do kończyn dolnych (przy problemach z odcinkiem lędźwiowym) lub górnych (przy problemach z odcinkiem szyjnym). Często towarzyszy mu mrowienie i drętwienie rąk lub nóg i osłabienie siły mięśni.

Dehydratacja krążków międzykręgowych – przyczyny

Najczęstszą przyczyną odwodnienia krążków międzykręgowych jest przepuklina krążka międzykręgowego lub choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa.

Przyspieszenie dehydratacji krążków przyspiesza również długotrwałe siedzenie w nieprawidłowej postawie ciała i zwłaszcza z zaokrąglonymi plecami.  W połączeniu z brakiem regularnej aktywności fizycznej mięśnie stabilizujące kręgosłup stają się coraz słabsze. W efekcie nie podtrzymują kręgosłupa, a to zwiększa nacisk na krążki.

Innymi przyczynami dehydratacji są:

  • nadmierne obciążenie kręgosłupa, czyli częste podnoszenie ciężarów, praca fizyczna lub intensywne ćwiczenia,
  • nadmierna masa ciała, która zwiększa nacisk na kręgosłup,
  • urazy kręgosłupa.

Dehydratacja krążka międzykręgowego – leczenie

O sposobie leczenia dehydratacji krążka międzykręgowego decyduje jego przyczyna, jednak każdy przypadek powinien być jednak oceniony przez ortopedę indywidualnie. Należy pamiętać, że leczenie jest nakierowane na zapobieganie lub spowolnienie dalszej dehydratacji, a nie na nawrót właściwego nawodnienia.

Leczenie operacyjne

Jeśli dehydratacja wynika z przepukliny krążka międzykręgowego,  która powoduje silny ucisk korzenia nerwowego, konieczne może być jej usunięcie operacyjne. W takiej sytuacji najczęściej wykonuje się discektomię, czyli usunięcie fragmentu lub całości uszkodzonego krążka, aby odbarczyć uciśnięte nerwy.

Konsultacja z dietetykiem

Jeśli najbardziej prawdopodobną przyczyną dehydratacji krążków jest otyłość, słuszną decyzją jest skorzystanie z pomocy dietetyka, który skomponuje odpowiednią dietę wspomagającą utratę wagi.

Regularna aktywność fizyczna i fizjoterapia

W przypadku dehydratacji krążków spowodowanej siedzącym trybem życia, konieczne będzie włączenie regularnych ćwiczeń, które poprawią elastyczność i stabilność kręgosłupa. Pomoc fizjoterapeuty może okazać się nieoceniona, zwłaszcza w opracowaniu indywidualnego programu ćwiczeń wzmacniających mięśnie grzbietu i brzucha oraz poprawiających postawę ciała.

Farmakoterapia

Na początku (w przypadku ostrego bólu), można skorzystać z farmakoterapii, czyli leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Leki te zmniejszą ból i ewentualny stan zapalny, a także ułatwią wprowadzenie rehabilitacji oraz ćwiczeń.

Dehydratacja krążków międzykręgowych – ćwiczenia

Regularne ćwiczenia wzmacniają mięśnie przykręgosłupowe i pomagają poprawić stabilizację kręgosłupa, a tym samym zmniejszyć nacisk na krążki. Program ćwiczeń powinien być zaplanowany przez fizjoterapeutę, a najczęściej znajdują się w nim:

  • ćwiczenia wzmacniające mięśnie pleców takie jak planki, unoszenie bioder w leżeniu na plecach czy delikatne wygięcia kręgosłupa w pozycjach bezpiecznych dla pleców,
  • ćwiczenia rozciągające mięśni dolnej części pleców, mięśni pośladkowych i zginaczy bioder,
  • ćwiczenia stabilizujące, które poprawiają kontrolę nad ruchami kręgosłupa i pomagają skupić się na aktywowaniu głębokich mięśni.

Dehydratacja krążka międzykręgowego – rehabilitacja

Rehabilitacja w przypadku dehydratacji krążków międzykręgowych jest kompleksowym procesem, który obejmuje:

  1. masaż leczniczy, który rozluźnienia napięte mięśnie grzbietu i dzięki temu zmniejsza nacisk na krążki, a także poprawia krążenie krwi w okolicy kręgosłupa i może wspierać procesy regeneracyjne,
  2. terapia manualna, czyli m.in. mobilizacja stawów, manipulacje kręgosłupa oraz rozluźnianie mięśniowo-powięziowe, które wspomagają poprawę funkcji kręgosłupa,
  3. zabiegi fizykalne takie jak elektroterapia, ultradźwięki, laseroterapia czy krioterapia pomagające w zmniejszeniu stanu zapalnego i bólu, a także przyspieszające procesy regeneracyjne.

Bibliografia

  1. Galbusera F. (i in.), Ageing and degenerative changes of the intervertebral disc and their impact on spinal flexibility, Eur Spine J 2014, 23(3): 324-332.
    1. Kłosiński P. (i in.), Dyskopatia w przebiegu wąskiego kanału lędźwiowego odcinka kręgosłupa, Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2004, 6(3): 300-307.
    1. Raj P., Intervertebral disc: anatomy-physiology-pathophysiology-treatment, Pain Pract. 2008, 8(1):1 8-44.