Ucisk na worek oponowy kręgosłupa często spowodowany jest przez wypuklinę lub protruzję krążka międzykręgowego. Objawy silnego ucisku worka oponowego mogą być groźne i wymagać szybkiego leczenia.
Anatomia – co to jest worek oponowy?
Worek oponowy (ang. dural sac) jest ważną częścią kręgosłupa. Jest to struktura znajdująca się wewnątrz kanału kręgowego otaczająca rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe. Jeśli rdzeń kręgowy i wychodzące z niego nerwy porównamy od pnia drzewa i wyrastających z niego gałęzi, to worek oponowy będzie korą. Jest on zbudowany z opony twardej. Wewnątrz worka znajduje się płyn mózgowo rdzeniowy. Podczas punkcji lędźwiowej lub podczas niektórych znieczuleń do operacji, worek ten jest celowo przekłuwany. Czasem po takim przekłuciu sączy się płyn mózgowo rdzeniowy powodując silne bóle głowy. Takie objawy nazywamy zespołem popunkcyjnym. Jeżeli objawy same nie przechodzą wykonuje się specjalny blok zwoju skrzydłowo podniebiennego (ang. sphenopalatine ganglion block) lub „łatę” z krwi pacjenta, która zamyka otwór w oponie twardej i hamuje wyciek płynu. Zespół popunkcyjny pojawia się też w przypadkach uszkodzenia worka oponowego, na przykład podczas operacji.
Między workiem oponowym, a kostnym kanałem kręgowym znajduje się przestrzeń nadtwardówkowa, bogata w tłuszcz i naczynia krwionośne.
Worek oponowy w kręgosłupie szyjnym i piersiowym
W kręgosłupie szyjnym i piersiowym worek oponowy zawiera rdzeń kręgowy, wychodzące korzenie nerwowe oraz płyn mózgowo rdzeniowy. Dlatego też przepuklina kręgosłupa szyjnego z uciskiem na worek oponowy może być bardzo groźna, gdyż może uszkadzać rdzeń kręgowy i wywoływać objawy neurologiczne z paraliżem włącznie.
Worek oponowy kręgosłupa lędźwiowego i krzyżowym
W kręgosłupie lędźwiowym i krzyżowym worek oponowy zawiera rdzeń kręgowy jedynie w górnej części, natomiast przepukliny i wypukliny najczęściej zdarzają się na dolny poziomach, czyli L5 S1 i L4 L5. Zawierający korzenie nerwowe worek oponowy nazywa się końskim ogonem (ang. cauda equina) i rzeczywiście trochę go przypomina. Worek oponowy kończy się w kości krzyżowej, gdzie jest zakotwiczony tzw. nicią końcową. Czasem ta nić może być zbyt mało eleastyczna i ograniczać ruchy rdzenia kręgowego. Powstaje wtedy zespół zakotwiczenia rdzenia kręgowego (ang. tethered cord syndrome), który powoduje objawy neurologiczne. Ta choroba najczęściej występuje u dzieci.
Ucisk worka oponowego – przyczyny
Ucisk na worek oponowy najczęściej jest wywierany przez tzw. wypadnięty dysk, czyli dyskopatię pod postacią wypukliny (np. pod postacią bulging disc) lub przepukliny kręgosłupa.
Inną przyczyną jest zwyrodnienie kręgosłupa powodujące przerost znajdujących się w kanale kręgowym więzadeł żółtych lub stawów międzywyrostkowych. Worek może być również uciśnięty przez tłuszczkowatość nadtwardówkową (ang. epidural lipomatosis), czyli chorobę polegającą na nadmiernym gromadzeniu się tłuszczu w otaczającej worek oponowy przestrzeni nadtwardówkowej. Czasami ucisk wywierają guzy nowotworowe lub krwiaki.
Modelowanie worka oponowego kręgosłupa – co znaczy?
Często w wynikach badań kręgosłupa opisywana jest wypuklina krążka międzykręgowego modelująca worek oponowy. Pacjenci często pytają co to jest worek oponowy modelowany. Otóż modelowanie worka oponowego oznacza jego ucisk i odkształcenie.
Impresja na worek oponowy – co znaczy?
Impresja na worek oponowy lub impresja worka oponowego to inne określenie jego ucisku.
Kompresja worka oponowego – co oznacza?
Kompresja worka oponowego to inne określenie jego ucisku.
Ucisk na worek oponowy – objawy
Objawy zależą od stopnia ucisku. Niewielka wypuklina krążka międzykręgowego modelująca worek oponowy może nie dawać żadnych objawów, natomiast bardzo silny ucisk worka oponowego może powodować groźne objawy neurologiczne takie jak:
- paraliż lub osłabienie siły
- zaburzenia czucia (zdrętwienie)
- trudności w kontrolowaniu oddawania moczu i stolca
Przy wystąpieniu takich objawów należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.
Objawy zależą od umiejscowienia impresji worka w kręgosłupie.
Ucisk worka oponowego kręgosłupa szyjnego – objawy
Worek oponowy kręgosłupa szyjnego zawiera rdzeń kręgowy, który jest przewodzi czucie do mózgu i jest potrzeby do poruszania ciałem. Jego silny ucisk prowadzi do uszkodzenia, czyli mielopatii szyjnej. Objawia się ona osłabieniem siły mięśni rąk i nóg oraz osłabieniem czucia w rękach, tułowiu i kończynach dolnych. Mogą też wystąpić problemy z kontrolowaniem oddawania moczu i stolca. Na szczęście takie objawy występują rzadko, gdyż masywna centralna przepuklina krążka międzykręgowego uciskająca worek oponowy i rdzeń kręgowy jest rzadkością. Najczęściej przepuklina kieruje się na bok, na lewą lub prawą stronę, gdzie uciska korzenie nerwowe i wywołuje ból barku i ręki, czyli objawy rwy barkowej. Często spotykany jest ucisk na worek oponowy C5 C6. Kompresji mogą towarzyszyć szumy uszne lub zawroty głowy.
Ucisk na worek oponowy kręgosłupa lędźwiowego – objawy
Worek oponowy kręgosłupa lędźwiowego w większej jego części nie zawiera rdzenia kręgowego, a jedynie wychodzące z niego korzenie nerwowe zwane końskim ogonem. Mała wypuklina krążka międzykręgowego uciskająca worek oponowy może nie dawać objawów, jednak większy ucisk może towarzyszyć objawom stenozy lędźwiowej. Jest to ból promieniujący do nogi pojawiający się przy staniu lub chodzeniu. Masywna protruzja krążka międzykręgowego z uciskiem worka oponowego może czasami powodować zespół ogona końskiego, czyli paraliż kończyn dolnych oraz zaburzenia w kontrolowaniu oddawania moczu i stolca. Takie objawy są jednak bardzo rzadkie. Z reguły ucisk na worek oponowy kręgosłupa lędźwiowego towarzyszy objawom rwy kulszowej, czyli bólowi promieniującemu do nogi.
Przepuklina lub wypuklina krążka międzykręgowego uciskająca worek oponowy – leczenie
Mała bezobjawowa wypuklina krążka międzykręgowego uciskająca worek oponowy z reguły nie jest groźna i nie wymaga specjalnego leczenia, ale jest sygnałem, że należy zadbać o kręgosłup. Często wskazane są specjalne ćwiczenia, poprawa ergonomii pracy oraz postawy ciała. W przypadku otyłości należy schudnąć, aby odciążyć kręgosłup. Czasem wskazana jest zmiana tryby życia oraz unikanie długiego siedzenia.
Większa wypuklina lub przepuklina krążka międzykręgowego uciskająca worek oponowy może być bezoperacyjnie leczona przy pomocy nowoczesnych blokad kręgosłupa pod kontrolą RTG. Dzięki odpowiedniemu leczeniu większość przepuklin może się wchłonąć i przestać dawać objawy.
Ucisk worka oponowego z objawami neurologicznymi takimi jak paraliż jest groźny i najczęściej leczy się go wykonując pilną operację kręgosłupa.
