Ćwiczenia na rwę kulszową – Metoda McKenziego
Leczenie rwy kulszowej poprzez ćwiczenia metody McKenziego (ang. McKenzie method) prowadzone przez ekspertów przy przynosi ulgę wielu chorym . Niestety, u części pacjentów błędne dobranie ćwiczeń przez terapeutów błędnie rozumiejących tę metodę prowadzi do znacznego nasilenia objawów, szczególnie bólowych. W tym artykule wyjaśniam, z czego wynikają różnice w reakcjach pacjentów oraz opisuję jak dobierać odpowiednie metody rehabilitacji dla poszczególnych chorych.
Rwa kulszowa – mechanizmy powstawania
Głównym objawem rwy kulszowej jest silny ból biegnący od pośladka, przez udo, często aż do stopy. Jej najczęstszą przyczyną jest drażnienie korzenia nerwowego w kręgosłupie lędźwiowym.
Dyskopatia – przepuklina jądra miażdżystego
U większości pacjentów drażnienie korzenia nerwowego jest spowodowane dyskopatią lędźwiową w postaci przepukliny jądra miażdżystego kręgosłupa. Na poniższym rysunku jest ona przedstawiona jako owalny, czerwony kształt w czarnej obwódce. Pod wpływem ciężaru ciała jest ona wyciskana przez kręgi w kierunku korzenia nerwowego, powodując jego mechaniczny ucisk oraz chemiczne zapalenie, co pacjent odczuwa jako ból biegnący do kończyny dolnej.
Metoda McKenziego jest złożoną metodą fizjoterapii polegającym między innymi na wykonywaniu przeprostów kręgosłupa lędźwiowego. Typowe przykłady takich ćwiczeń McKenziego przedstawione zostały na poniższej ilustracji. Dzięki pozostawaniu w takiej postawie ciała przednia (bliższa brzucha) część kręgosłupa rozciąga się, a nacisk wywierany przez kręgi na jądro miażdżyste maleje, dzięki czemu przepuklina może się częściowo cofnąć i przestać drażnić korzeń nerwowy, co pomaga w leczeniu rwy kulszowej
Ciasnota (stenoza) kręgosłupa lędźwiowego
Niestety, u niektórych pacjentów wykonywanie przeprostów powoduje znaczne nasilenie objawów. U tych chorych mamy do czynienia z uciskiem korzenia w tylnej (bliższej pleców) części kręgosłupa, czyli w otworze międzykręgowym lub/i kanale kręgowym. Ucisk ten może być wywierany przez samą przepuklinę, która wsunęła się do otworu międzykręgowego, jednak najczęściej jest on również wynikiem istnienia masywnych zmian zwyrodnieniowych, które stopniowo narastają i doprowadzają do ucisku korzeni nerwowych. Taka dolegliwość nazywana jest stenozą lub ciasnotą kręgosłupa lędźwiowego (lumbar spinal stenosis).
W stenozie odcinka lędźwiowego kręgosłupa przeprosty są przeciwwskazane. Chorzy powinni wykonywać ćwiczenia odwrotne, prowadzące do wygięcia kręgosłupa lędźwiowego do tyłu, co widoczne jest jako zaokrąglenie grzbietu. Przyjęcie takiej postawy ciała powoduje powiększenie się otworów międzykręgowych i zmniejszenia ucisku na korzeń nerwowy, a co za tym idzie zmniejszenie bólu. Aby to osiągnąć posługujemy się między innymi izometrycznym wzmacnianiem mięśni brzucha oraz rozciąganiem przykurczów kończyn dolnych. Przykładem takich ćwiczeń są ćwiczenia zgięciowe Williamsa (Williams flexion exercises). Stosowanie takich ćwiczeń powinno być oczywiście uprzednio skonsultowane z lekarzem. Poniższy rysunek przedstawia, jak przyjęcie zgięciowej postawy ciała uwalnia nerw z ucisku w otworze międzykręgowym.
Jak dobrać odpowiednie ćwiczenia w rwie kulszowej?
W celu doboru odpowiednich ćwiczeń należy wysłuchać dolegliwości pacjenta, dokładnie go zbadać oraz ocenić badanie rezonansu magnetycznego kręgosłupa lędźwiowego.
Metoda McKenziego
Dobrze przeszkolony w metodzie McKenziego fizjoterapeuta będzie dobierał ćwiczenia adekwatne do stanu pacjenta. Błędem jest natomiast sprowadzanie metody McKenziego jedynie do przeprostów i stosowanie ich u wszystkich pacjentów, co niestety się zdarza i przynosi wiele złego. Przeprosty należy stosować w terapii chorych, którzy odczuwają ulgę przy chodzeniu, natomiast pogorszenie siedząc. Dzieje się tak dlatego, że podczas stania i chodzenia kręgosłup lędźwiowy uwypukla się do przodu, przez co zmniejsza się siła wypychająca przepuklinę na w kierunku korzenia. W trakcie siedzenia kręgosłup lędźwiowy wygina się do tyłu, a grzbiet zaokrągla się. W wyniku tego siła wyciskająca przepuklinę zwiększa się, powodując wzmożone drażnienie korzenia.
Ćwiczenia zgięciowe
Ćwiczenia zgięciowe należy stosować w leczeniu chorych, u których ból nasila się przede wszystkim podczas chodzenia, w i w końcu zmusza pacjenta aby usiadł. Podczas siedzenia objawy zmniejszają się i po pewnym czasie chory może ponownie kontynuować chodzenie. Takie dolegliwości nazywamy chromaniem neurogennym. Podczas chodzenia kręgosłup lędźwiowy uwypukla się do przodu powodując zamykanie się otworów międzykręgowych, w którym uciśnięte są korzenie nerwowe. Pacjentom tym jest znacznie łatwiej chodzić prowadząc wózek na zakupy, posługując się laską lub balkonikiem bądź wchodząc pod górkę. Odczuwają oni ulgę w pozycji siedzącej, zwłaszcza w pochyleniu do przodu. Dzieje się tak, dlatego że przyjmowane wtedy postawy ciała powodują wygięcie kręgosłupa do tyłu, co jest widoczne jako zaokrąglenie grzbietu i prowadzi do otwarcia otworów międzykręgowych, zmniejszenia ucisku na korzenie co przynosi ulgę w bólu. Rezonans magnetyczny tych chorych pokazuje często masywne zmiany zwyrodnieniowe, przerost więzadeł żółtych oraz stawów międzywyrostkowych bądź przepuklinę w otworze międzykręgowym.
Ćwiczenia na rwę kulszową – Podsumowanie
Dobierając ćwiczenia na rwę kulszową powinno się mieć na uwadze możliwość istnienia różnych mechanizmów drażnienia korzeni nerwowych u poszczególnych pacjentów. Mechanizm ten rozpoznajemy słuchając pacjenta, dokładnie go badając oraz analizując wynik rezonansu magnetycznego. Zalecając ćwiczenia należy wizualizować, co podczas ich wykonywania dzieje się z kręgosłupem pacjenta. W leczeniu rwy kulszowej najważniejszy jest zdrowy rozsądek podpowiadający, aby stosować jedynie te ćwiczenia, które rzeczywiście zmniejszają ból, a nie go nasilają. Życzę udanego leczenia rwy kulszowej dla chorych, lekarzy i fizjoterapeutów.
