Stenoza lędźwiowa, czyli zwężenie kanału kręgosłupa lędźwiowego objawia się bólem pleców promieniującym do nogi, pojawiającym się podczas chodzenia. Jest ona spowodowana zmniejszeniem miejsca wewnątrz kręgosłupa lędźwiowego oraz uciskiem znajdujących się tam korzeni nerwowych.
Stenoza lędźwiowa – objawy
Chromanie neurogenne
Chromanie neurogenne jest głównym objawem stenozy lędźwiowej. Jest to ból pleców lub pośladka promieniujący do jednej lub obu nóg. Promieniowanie bólu jest takie jak rwie kulszowej. Może też dochodzić do znacznego osłabienia kończyn dolnych. Dolegliwości te pojawiają się podczas chodzenia lub stania, natomiast znikają przy siedzeniu z pochyleniem tułowia do przodu.
Po odpoczynku w pozycji siedzącej chory może znów chodzić bez bólu, który najczęściej znów pojawia się po przejściu określonego dystansu. Natomiast jazda na rowerze nie sprawia problemów. Pomaga chodzenie pod pod górkę lub opieranie się o wózek na zakupy.
Ból pleców na dole
Ból pleców lub ból pośladka często towarzyszy dolegliwościom ze strony nóg. Często pochodzi ze stawów międzywyrostkowych.
Zaburzenia czucia
W obrębie pośladków i nóg mogą wystąpić drętwienie, palenie (parestezje) oraz pogorszenie czucia. Objawy te nasilają się podczas chodzenia.
Osłabienie siły mięśniowej
W przypadku silnego ucisku nerwów dochodzi do niedowładów, czyli osłabienia nóg, w niektórych przypadkach mięśnie wyraźnie zmniejszają się.
Zaburzenia ze strony zwieraczy
W ciężkiej stenozie lędźwiowej uciśnięte zostają nerwy odpowiedzialne za kontrolę oddawania moczu i stolca. Wystąpienie zaburzeń w ich zakresie powinno być niezwłocznie skonsultowane z lekarzem.
Stenoza lędźwiowa – przyczyny
W zdrowym kręgosłupie lędźwiowym jest dużo miejsca dla korzeni nerwowych, zarówno dla tych znajdujących się w worku oponowym, jak i dla wychodzących przez otwory międzykręgowe. W poniższym obrazie rezonansu magnetycznego korzenie w worku oponowym są widoczne jako czarne kropki. Biała przestrzeń wokół nich to płyn mózgowo rdzeniowy. Otwory międzykręgowe są szerokie.
W wyniku procesów chorobowych przestrzeń wewnątrz kręgosłupa zmniejsza się prowadząc do ucisku znajdujących się tam korzeni. Na poniższym obrazie stenozy lędźwiowej w worku oponowym nie widać białego płynu mózgowo rdzeniowego, a jedynie czarną, wąską przestrzeń. Są to uciśnięte i stłoczone korzenie nerwowe. Otwory międzykręgowe są bardzo zwężone, co powoduje ucisk znajdujących się w nich korzeni nerwowych.
Najczęstsze przyczyny stenozy lędźwiowej to:
- zmiany zwyrodnieniowe i przerost stawów międzywyrostkowych
- pogrubienie więzadeł żółtych
- dyskopatia (przepuklina, wypuklina, zmniejszenie wysokości dysku)
- kręgozmyk (ześlizg jednego kręgu na drugim)
Inne przyczyny to:
- złamania kompresyjne kręgów
- guzy nowotworowe
- wrodzony wąski kanał kręgowy
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZSSK)
- skostnienie więzadła podłużnego tylnego
Podczas stania i chodzenia pogłębia się uwypuklenie do przodu kręgosłupa lędźwiowego, czyli lordoza lędźwiowa. Takie ułożenie kręgosłupa dodatkowo zmniejsza światło kanału kręgowego i otworów międzykręgowych i prowadzi do ucisku znajdujących się tam korzeni nerwowych. Ucisk ten z kolei wywołuje ból, drętwienie oraz osłabienie pośladków i nóg.
Ucisk ten mija podczas siedzenia z pochyleniem tułowia do przodu, gdyż w tej pozycji zmniejsza się lordoza lędźwiowa oraz poszerzają się otwory międzykręgowe i kanał kręgowy.
Stenoza lędźwiowa – diagnoza
Badanie lekarskie
Badanie przez doświadczonego lekarza polega na wysłuchaniu pacjenta oraz zastosowaniu specjalnych testów.
Badania obrazowe
Lekarz może zalecić wykonanie odpowiednich badań obrazowych. Najczęściej są to:
Rezonans magnetyczny jest najlepszym badaniem w obrazowaniu stenozy kręgosłupa lędźwiowego. Daje dokładny obraz nerwów, dysków oraz więzadeł.
Tomografia komputerowa jest wykonywana o osób które z pewnych przyczyn nie mogą mieć wykonanego rezonansu, lub gdy chcemy dokładnie poznać obraz kości.
Czynnościowe zdjęcie RTG kręgosłupa lędźwiowego (w zgięciu i przeproście) może pokazać niestabilność kręgosłupa. To badanie wykonuje się często w przypadku kręgozmyku.
Stenoza lędźwiowa – leczenie
Ćwiczenia i fizjoterapia
Wykonywanie odpowiednio dobrane specjalne ćwiczenia w lżejszych przypadkach stenozy wystarcza jako jedyne potrzebne leczenie. Odpowiednia gimnastyka jest też bardzo ważnym dopełnieniem leczenia cięższych przypadków. Należy ją systematycznie wykonywać w celu utrzymania poprawy uzyskanej poprzez inne formy terapii, na przykład zastrzyk nadtwardówkowy.
Są to ćwiczenia mające na celu poszerzenie światła kanału kręgowego i otworów międzykręgowych. W tym celu stosuje się między innymi:
- izometryczne wzmacnianie mięśni brzucha
- rozciąganie przykurczów zgięciowych w stawach biodrowych
Niektóre ćwiczenia mogą zaszkodzić w stenozie lędźwiowej. Należą do nich ćwiczenia na rwę kulszową McKenziego, które powodują zaciskanie otworów międzykręgowych i kanału kręgowego. Po zdiagnozowaniu stenozy przez lekarza, doświadczony fizjoterapeuta potrafi znacząco pomóc w wdrożeniu odpowiedniego programu ćwiczeń.
Przyrządy pomocnicze
Laska z siedziskiem/ taboret myśliwski daje podporę w trakcie chodzenia oraz możliwość siedzenia w dowolnym miejscu.
Balkonik przydaje się w ciężkiej stenozie, zwłaszcza przebiegającej z osłabieniem nóg lub zaburzeniami równowagi.
Leczenie farmakologiczne
W celu zmniejszenia bólu stosuje się następujące grupy leków
- niesteroidowe leki przeciwzapalne mające na celu zmniejszenie stanu zapalnego, bólu oraz obrzęku korzeni nerwowych
- leki przeciwbólowe
- leki przeciwdrgawkowe (zmniejszają wrażliwość uciśniętych korzeni nerwowych)
Zastrzyki nadtwardówkowe
Zastrzyk nadtwardówkowy wygasza stan zapalny korzeni nerwowych poprzez precyzyjne podanie leku w okolicę ucisku. Jego działanie w stenozie kręgosłupa nie jest aż tak skuteczne jak w rwie kulszowej wywołanej przepukliną kręgosłupa, jednak najczęściej przynosi on ulgę w bólu oraz wydłuża dystans jaki chory może przejść bez bólu. Dzięki temu można skutecznie rozpocząć specjalny program ćwiczeń zwiększających światło kanału kręgowego oraz otworów międzykręgowych. Wielu pacjentów uniknęło operacji dzięki takiemu leczeniu, jednak należy zaznaczyć, że byli oni bardzo systematyczni w wykonywaniu ćwiczeń.
Leczenie chirurgiczne
Operacja stenozy lędźwiowej jest zarezerwowana dla najcięższych przypadków, w których inne, mniej inwazyjne formy leczenia nie pomagają. Dobór metod operacyjnych jest zależny od stanu chorego oraz preferencji chirurga.
Najczęściej wykonuje się laminektomię i zespolenie.
Laminektomia zwana też dekompresją kręgosłupa polega na wycięciu kości, wrośli kostnych (osteofitów), więzadeł, które uciskają nerwy.
Zespolenie wykonuje się w celu stabilizacji kręgosłupa, który albo był niestabilny przed operacją, lub mógł się taki stać po zabiegu obarczenia (dekompresji).
Minimalnie inwazyjne techniki chirurgiczne
Stabilizacja międzykolcowa. Między wyrostkami kolczystymi w tylnej części kręgosłupa lędźwiowego wstawiane są specjalne stabilizatory. Te urządzenia mechaniczne rozsuwają kręgi prowadząc do dekompresji nerwów.
Minimalnie inwazyjna dekompresja. Odbarczenie można też wykonać za pomocą mniejszych nacięć niż ma to miejsce w klasycznej laminektomii. Dzięki temu zmniejsza się obrażenia otaczających tkanek, a rekonwalescencja po zabiegu może być szybsza.
