Ból z tyłu głowy potrafi być bardzo uciążliwy. Ma on wiele przyczyn, z których większość znajduje się w kręgosłupie szyjnym. Taki ból jest nazywany szyjnopochodnym bólem głowy (ang. cervicogenic headache) lub migreną szyjną. Poniżej opisuję objawy oraz leczenie najczęstszych przyczyn bólu tyłu głowy.
I. Ból mięśniowo powięziowy – punkty spustowe
Ból może być odczuwany z tyłu głowy, na karku, ale może też promieniować do ucha oraz innych części głowy. Dolegliwości mogą być obustronne, ale z reguły są zdecydowanie bardziej nasilone po prawej lub lewej stronie.W mięśniach karku można znaleźć zgrubienia, które są bardzo bolesne przy ucisku. Są to mięśniowo powięziowe punkty spustowe. Ból może być pulsujący, ćmiący, palący, czasem elektryczny. Dolegliwości z reguły nasilają się po długim siedzeniu przed ekranem komputera oraz po przewianiu.
Najczęstszą przyczyną tego bólu jest zła postawa ciała, szczególnie u osób, które długo pracują przy komputerze. Garbienie się i przesuwanie głowy zbyt mocno do przodu powoduje zwiększone napięcie mięśni łączących tył głowy z plecami. Jeżeli nadmierne napięcie trwa zbyt długo, w mięśniach wytwarzają się punkty spustowe oraz miejscowe zakwaszenie.
Leczenie polega przede wszystkim na korekcji postawy. Lekarz może wskazać specjalne ćwiczenia, które jeżeli są regularnie stosowane przynoszą znaczną ulgę. Należy zwrócić uwagę na ergonomię miejsca pracy. Jeżeli w mięśniach jest dużo punktów spustowych oraz wytworzyło się zakwaszenie, bardzo skuteczną metodą leczenia jest rozbicie tych puntów oraz wypłukanie i zneutralizowanie zakwaszenia za pomocą specjalnych zastrzyków do punktów spustowych. W lżejszych przypadkach wystarcza terapia mięśniowo-powięziowa lub głęboki masaż.
II. Zapalenie przyczepów ścięgien
Zapalenie lub zwyrodnienie przyczepów ścięgien określane jest również jako entezopatia lub tenidnopatia. Ból jest jedno lub obustronny, umiejscowiony z tyłu głowy nad karkiem, w miejscu, gdzie można wyczuć, że kończy się kość, a zaczyna mięsień. Na dole potylicy można wyczuć punkty, które są bardzo bolesne przy do dotyku. Dolegliwości nasilają się podczas długiego siedzenia przed komputerem oraz skręcania i pochylania głowy.
Najczęstszą przyczyną jest zła postawa ciała, powodująca nadmierne napięcie mięśni przyczepiających się do kości potylicznej. W wyniku zwiększonego obciążenia w miejscach gdzie mięśnie przyczepiają się do czaszki wytwarzają się zmiany zwyrodnieniowe oraz zapalenie, które powodują ból tyłu głowy oraz karku.
Leczenie polega na stosowaniu specjalnych ćwiczeń mających na celu korekcję postawy oraz poprawie ergonomii pracy. Jeśli ból jest uciążliwy, znaczną ulgę przynoszą zastrzyki przeciwzapalne do przyczepów mięśni. W niektórych przypadkach stosuje się również zastrzyki z osocza bogatopłytkowego, które prowadzą do regeneracji przyczepów ścięgien.
III. Neuralgia potyliczna
Silny ból z tyłu głowy może powodować neuralgia potyliczna (ang. occipital neuralgia), która znana jest również jako neuralgia podpotyliczna, nerwoból nerwu potylicznego lub neuralgia Arnolda. Ból może być kłujący, przypomina dźgnięcie nożem lub drażnienie prądem elektrycznym. Dolegliwości są z reguły jednostronne, a ból zlokalizowany jest z tyłu głowy lub za uchem. Dokładna lokalizacja jest zależna od rodzaju drażnionego nerwu.
Przyczyną bólu jest podrażnienie nerwów potylicznych, do których zalicza się nerw potyliczny większy i mniejszy (ang. greater and lesser occipital nerves). Nerwy te mogą zostać uciśnięte i powodować nieznośny ból. Przyczyną tego może być zła postawa ciała lub nieprawidłowe napięcie mięśni. W niektórych przypadkach ból może powstać na skutek urazu, na przykład urazu smagnięcia biczem (ang. Whiplash injury), do którego dochodzi w wypadkach samochodowych. W rzadkich przypadkach neuralgia potyliczna wynika z zaburzeń rozwojowych takich jak anomalia Kimmerlego lub Zespół Arnolda-Chiariego. Często dokładna przyczyna powstania nerwobólu jest nieznana.
Leczenie polega na stosowaniu specjalnych ćwiczeń mających na celu poprawę postawy i odbarczenie uciśniętych nerwów. Poprawę mogą przynieść leki przeciwzapalne lub inne leki hamujące ból. W ciężkich przypadkach stosuje się następujące metody leczenia:
- Blokada nerwu potyliczego
- Neurolezia nerwu potylicznego (termolezja, kriolezja lub radiofrekwencja pulsacyjna)
- Implantacja stymulatora nerwu
- Leczenie operacyjne
IV. Zmiany zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa szyjnego
Ból pochodzący ze stawów kręgosłupa z reguły nasila się przy kręceniu głową oraz odchylaniu jej do tyłu. Jego dokładne umiejscowienie zależy od tego, z którego stawu pochodzi ból.
Zaburzenia ze strony stawów kręgosłupa szyjnego mogą również powodować ból z przodu głowy, szczególnie w okolicy czoła, skroni oraz nad okiem.
Przyczyną bólu są zmiany zwyrodnieniowe oraz zapalenie stawów w kręgosłupie szyjnym.
Leczenie polega na rehabilitacji, stosowaniu leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych oraz zwiększeniu ergonomii stanowiska pracy. Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi zadowalającej poprawy stosuje się:
- Zastrzyki do stawów kręgosłupa pod kontrolą fluorskopii (Rentgen)
- Odnerwienie stawów kręgosłupa za pomocą termolezji lub kriolezji.
Skuteczna terapia bólu stawów kręgosłupa szyjnego nie tylko pozwala pozbyć się bólu karku i potylicy, ale często uwalnia też od bólu odczuwanego z przodu głowy.
V. Dyskopatia szyjna
Dyskopatia szyjna, a szczególnie będąca jej ciężką formą przepuklina kręgosłupa szyjnego może powodować objawy rwy barkowej. Dominującą dolegliwością jest silny ból kończyny górnej. Towarzyszy jej ból karku promieniujący do głowy.
Leczenie polega na fizjoterapii oraz stosowaniu leków przeciwzapalnych, które najsilniej działają, kiedy zostają podane bezpośrednio do źródła bólu za pomocą zastrzyków nadtwardówkowych. W najcięższych i opornych na leczenie przypadkach stosuje się leczenie operacyjne.
