Zwyrodnienie stawu kolanowego – objawy, przyczyny, leczenie

Zwyrodnienie stawu kolanowego, czyli gonartroza jest częstą przyczyną bólu kolana. Choroba ta stopniowo uszkadza staw, co może w końcu prowadzić do konieczności jego wymiany na metalową protezę. Aby dłużej cieszyć się swoim własnym kolanem lub nawet uniknąć operacji należy odpowiednio wcześnie zastosować nowoczesną terapię.

Natomiast w przypadku bardzo ciężkich i nieodwracalnych uszkodzeń kolana, w których wszczepienie endoprotezy jest konieczne, dobrze dobrane leczenie pozwala znacznie zwiększyć komfort podczas oczekiwania na operację.

Objawy, Przyczyny, Badania

Objawy

Pierwsze objawy zwyrodnienia stawu kolanowego mogą być odczuwane około 45. roku życia. W miarę upływu czasu dolegliwości nasilają się, zwłaszcza kiedy choroba nie jest właściwie leczona. Główne objawy to:

• Ból kolana podczas chodzenia. Dolegliwości nasilają się podczas obciążania kolana, szczególnie chodzenia i zmniejszają się podczas odpoczynku.
• Ból kolana w spoczynku. Jeżeli w stawie rozwinie się zapalenie, ból pojawia się także w spoczynku i jest wtedy najbardziej odczuwalny wcześnie rano, po wstaniu z łóżka. Ból może zmniejszać się po rozchodzeniu oraz przyjęciu leków przeciwzapalnych.
• Sztywność. Kolano staje się sztywne, a jego zakres ruchu maleje. W ciężkim zwyrodnieniu nie można całkowicie zgiąć lub wyprostować kolana, gdyż wytwarza się w nim przykurcz.
• Trzaskanie, chrupanie i strzykanie w kolanie pojawiające się podczas ruchów w stawie.
• Obrzęk. Spuchnięte kolano może być też ciepłe w dotyku i czasem zaczerwienione. Są to oznaki stanu zapalnego.
• Zaburzenia chodu. Ból i ograniczenie ruchu powodują utykanie, niepewny chód oraz trudności w chodzeniu po schodach.
• Osłabienie. Długo trwająca choroba zwyrodnieniowa prowadzi do osłabienia mięśni uda.

Przyczyny

Zdrowy staw kolanowy składa się z dobrze do siebie pasujących powierzchni kości udowej, piszczelowej oraz rzepki. Powierzchnie te są gładkie i wyścielone warstwą ochronnej chrząstki, która pełni funkcję amortyzatora. Dzięki temu ruchy w stawie są płynne i bezbolesne. Powstające podczas użytkowania stawu niewielkie uszkodzenia są naprawiane przez organizm. Niestety, wraz z upływem lat zdolność do regeneracji maleje i uszkodzenia w stawie mogą stopniowo narastać. Chrząstka zużywa się, co sprawia, że powierzchnie stawowe trą o siebie podczas chodzenia powodując ból i sztywność kolana. Wokół stawu narastają też wyrośla kostne zwane osteofitami, które mogą dodatkowo utrudniać ruchy w kolanie oraz powodować ból.

Postęp choroby przyśpieszają:

• Deformacje stawów. Zdeformowany staw będzie zużywał się szybciej, podobnie jak opona na źle ustawionym kole samochodu. Dlatego też tak zwane krzywe, czyli koślawe lub szpotawe kolana ulegają degeneracji znacznie szybciej normalnie.

• Nabyte uszkodzenia stawu takie jak uszkodzenie łąkotki lub więzadeł krzyżowych zaburzają działanie kolana przyśpieszając tym samym jego zwyrodnienie.
• Nadmierna eksploatacja. U wyczynowych sportowców ilość i częstość urazów może przekroczyć zdolności regeneracyjne stawów prowadząc do ich wcześniejszego starzenia.
• Nierówny rozkład sił. Różnica długości nóg, skrzywienie boczne kręgosłupa (skolioza) lub osłabienie jednej kończyny zwiększa obciążenie i zużycie jednego ze stawów.
• Choroby stawów. Zapalenie stawu kolanowego wywołane przez takie choroby jak reumatoidalne zapalenie stawów lub dna moczanowa.
• Czynniki genetyczne. Skłonność do choroby zwyrodnieniowej może być dziedziczna.
• Otyłość. Dźwiganie dodatkowych kilogramów przez dłuższy czas prowadzi do szybszego postępu zmian zwyrodnieniowych.

Diagnoza

Do postawienia diagnozy najczęściej wystarczają zdjęcia rentgenowskie stawu kolanowego. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić rezonans magnetyczny lub artroskopię. U części pacjentów wykonuje się badania laboratoryjne takie jak czynnik reumatoidalny, poziom kwasu moczowego, OB, CRP i morfologia krwi obwodowej.

Leczenie

Nieoperacyjne leczenie stawu kolanowego (zastrzyki dostawowe)

Najskuteczniejszą drogą podania leku jest jego bezpośrednie wstrzyknięcie do stawu. Dzięki temu 100% podanego leku dociera tam, gdzie powinno. Podczas wykonywania zastrzyku można dodatkowo usunąć ze stawu zapalny płyn. Odpowiednie znieczulenie i specjalna technika podania sprawiają, że bolesność takich zabiegów jest minimalna. Zastosowanie monitorowania za pomocą fluoroskopii daje pewność, że lek zostaje precyzyjnie podany nie tylko do wnętrza stawu, ale dokładnie pomiędzy uszkodzone chrząstki.

W zależności od stanu pacjenta do stawu kolanowego podaje się leki ochraniające chrząstkę (wiskosuplementacja), hamujące zapalenie oraz stymulujące regenerację stawu. Zastrzyki uśmierzają ból, hamują postęp choroby i zmniejszają sztywność.

Kwas hialuronowy

Staw można porównać do zawiasu, który aby prawidłowo działać musi być dobrze naoliwiony. Zwyrodnienie stawu kolanowego wiąże się z niedoborem mazi stawowej, która stanowi naturalny smar. Jego zamiennikiem jest kwas hialuronowy, który nadaje poślizg oraz ma działanie amortyzacyjne. Dzięki temu zmniejsza się tarcie w stawie, przez co poprawia się zakres i płynność ruchów oraz zmniejsza się ból.

Płynna endoproteza

Płynna endoproteza mazi stawowej to hydrożel, który zawiera trójwymiarowy poliakrylamid oraz jony srebra. Zapewnia on ochronę chrząstki oraz przywraca prawidłowe smarowanie w stawie.

Zastrzyk sterydowy

Podany do stawu steryd powoduje wygaszenie zapalenia co przekłada się na zmniejszenie bólu oraz obrzęku stawu. Dzięki temu zmniejsza się sztywność kolana przez co możliwe jest rozpoczęcie efektywnej rehabilitacji.

Osocze bogatopłytkowe

Osocze płytkowe otrzymuje się z krwi pacjenta. Stymuluje ono regenerację stawu poprzez wydzielanie czynników wzrostu oraz przyciąganie komórek macierzystych.

Rehabilitacja

Ruch w odciążeniu

Zmiany zwyrodnieniowe narastają poprzez brak ruchu oraz nadmierne obciążenie stawu. Aby im przeciwdziałać musimy więc zapewnić ruch w odciążeniu. Pomagają w tym:

• Laska. Chodzenie o lasce trzymanej po zdrowej stronie odciąża chore kolano.
• Rower. Jazda na rowerze poprawia zachować ruchomość w stawie oraz zwiększa siłę mięśni. Wysiłek aerobowy poprawia też pracę serca oraz pomaga zrzucić zbędne kilogramy.
• Obuwie sportowe. Dobrze dobrane, wysokiej jakości obuwie sportowe zapewnia amortyzację oraz stabilność.

Ćwiczenia

Odpowiednio dobrane ćwiczenia wzmacniają mięśnie oraz poprawiają ruchomość w stawie. Najlepiej rozpocząć je pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.

Schudnięcie

Redukcja masy ciała najczęściej znacznie zmniejsza dolegliwości oraz spowalnia postęp choroby poprzez odciążenie kolan. Łatwiej i bezpieczniej jest odchudzać się pod okiem dietetyka. Warto w tym czasie wykonywać odpowiednie ćwiczenia, które przeciwdziałają spadkowi siły i masy mięśniowej oraz przyśpieszają spalanie tkanki tłuszczowej.

Suplementacja

Suplementy zawierają składniki potrzebne do odbudowy chrząstki oraz substancje przeciwzapalne.

Substancje przeciwzapalne:

• kurkuma
• olej lniany
• imbir
• kadzidłowiec

Składniki potrzebne do odbudowy chrząstki:

• glukozamina
• chondroityna
• kwas hialuronowy
• hydrolizowany kolagen

Leczenie farmakologiczne

Tabletki lub zwykłe zastrzyki domięśniowe mają działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Działają one ogólnie, czyli na cały organizm i tylko pewien ich procent dociera do stawu.

Leczenie operacyjne

Jeżeli zmiany zwyrodnieniowe doprowadzą do ciężkiego i nieodwracalnego uszkodzenia stawu przeprowadza się operację wymiany stawu na sztuczny, czyli wszczepienia endoprotezy stawu kolanowego.

W pewnych okolicznościach przeprowadza się operację mającej za celu przywrócenie prawidłowej funkcji i stabilności kolana, aby spowolnić proces zwyrodnieniowy.

W wielu przypadkach konieczność wymiany stawu można odłożyć w czasie lub nawet jej uniknąć, jeżeli odpowiednio wcześnie rozpocznie się leczenie mające na celu ochronę chrząstki.