Przepuklina kręgosłupa: przyczyny, leczenie

Przepuklina kręgosłupa – co to jest?

Termin przepuklina kręgosłupa najczęściej odnosi się do przepukliny dysku, czyli krążka międzykręgowego, czego dotyczy ten artykuł. Przepuklina kręgosłupa odnosi się też do wrodzonej przepukliny oponowej bądź oponowo rdzeniowej, które są zupełnie innym problemem i nie będą tutaj omawiane.

Przepuklina dysku jest również nazywana wypadniętym dyskiem. Dyski inaczej zwane krążkami międzykręgowymi można porównać do poduszek lub opon, które znajdują się między zbudowanymi z kości kręgami. Głównym zadaniem dysku jest amortyzacja sił działających na kręgi.

Dysk składa się z zewnętrznego pierścienia włóknistego, który utrzymuje wewnętrzne galaretowate jądro miażdżyste w jego centrum. Korzenie nerwowe znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie dysku.

W pewnych warunkach pierścień włóknisty może ulec osłabieniu, najczęściej od strony korzeni nerwowych. Włókna pierścienia stopniowo rozluźniają co może prowadzić do jego rozerwania. Powstaje wtedy szczelina (ang. annular fissure), do której wnika jądro miażdżyste.

Ciężar ciała, który naciska na trzony kręgów prowadzi do wypchnięcia jądra miażdżystego na zewnątrz, najczęściej w kierunku korzeni nerwowych. Zjawisko to jest nazywane potocznie wypadnięciem dysku. Ze względu na strukturę wysuniętego dysku mogą wystąpić:

Wypuklina dysku (ang. bulging disc)

Wypukliną dysku o typie bulging disc nazywamy uwypuklenie krążka międzykręgowego obejmującą, co najmniej jedną czwartą lub połowę jego obwodu. Mówiąc po polsku, zrozumiałym językiem, bulge w języku angielskim oznacza uwypuklenie. Dochodzi do niego na skutek osłabienia włókien pierścienia włóknistego. Wtedy ściśnięty między kręgami dysk staje się bardziej płaski i przez to szerszy, co objawia się w badaniu rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej jako uogólnione uwypuklenie, czy właśnie bulging disc, które może być albo równomierne, albo najbardziej nasilone w na pewnym obszarze. Wypuklina może drażnić nerwy i powodować objawy rwy kulszowej, udowej lub barkowej. Często jednak taki rodzaj dyskopatii nie daje żadnych objawów. Przy wypuklinie typu bulging disc pierścień włóknisty nie jest przerwany, więc zawartość jądra miażdżysteg nie zostaje wyciśnięte na zewnątrz.

Przepuklina dysku

Przepukliną dysku (ang. disc herniation) nazywamy wyciśnięcie jądra miażdżystego przez przerwany pierścień włóknisty. Objawia się one w wynikach rezonansu lub tomografii jako uwypuklenie krążka międzykręgowego, które może być szeroko podstawne (obejmujące od ¼ do ½ jego obwodu) lub wąsko podstawne (obejmujące mniej niż ¼ obwodu dysku).

Ze względu na kształt przepuklinę dzielimy na protruzję (podstawa przy wyjściu przepukliny z dysku jest najszerszą częścią przepukliny oraz ekstruzję. Ekstruzja dysku ma miejsce, kiedy przepuklina staje się szersza po wyjściu z dysku, czyli przypomina kształtem tradycyjną żarówkę. Przepuklina może ulec przemieszczeniu, czyli migracji, może również urwać się i oddzielić od dysku, co nazywamy sekwestracją dysku. Wyciśnięte jądro miażdżyste drażni korzenie nerwowe, uciska na worek oponowy oraz powoduje silne miejscowe zapalenie oraz obrzęk.

Przepuklina kręgosłupa – przyczyny

Główną przyczyną przepukliny dysku jest nadmierne przeciążenie kręgosłupa:

• Podnoszenie albo przesuwanie ciężarów bez zachowania prawidłowej techniki
• Długotrwałe i nieergonomiczne obciążanie kręgosłupa, szczególnie z powtarzalną rotacją (skręcaniem) kręgosłupa
• Nadwaga
• Zaburzenia w budowie kręgosłupa np. skrzywienie kręgosłupa, czyli skolioza

Predyspozycje genetyczne – u różnych ludzi włókna tworzące pierścień włóknisty mają różną odporność na zużycie.
Palenie tytoniu – składniki dymu tytoniowego znacznie przyczyniają się do osłabiania pierścienia włóknistego i tym samym do przepukliny.
Wiek – z biegiem lat dyski stają się mniej uwodnione, a ich pierścienie włókniste słabsze, co może stać się przyczyną do powstania przepuklin.
Zbyt mała lub nieregularna aktywność fizyczna

Przepuklina kręgosłupa – objawy

Dominującym objawem jest ból, może on być w okolicy „wypadniętego dysku”, czyli najczęściej w okolicy lędźwiowo-krzyżowej lub karku, ale w przeważającej części przypadków dominują objawy rwy kulszowej, udowej bądź ramiennej ból promieniuje do kończyn dolnych lub górnych, tworzy pasmo bólowe. Ból wynika z tego, że wypadnięte jądro miażdżyste jest źródłem zapalenia. Organizm rozpoznaje je, jako ciało obce.  Prowadzi to do powstania miejscowego stanu zapalnego, co przejawia się miejscowym obrzękiem i znaczną bolesnością. Najczęściej ból nasila się przy siedzeniu, natomiast zmniejsza się przy chodzeniu. W najcięższych przypadkach, kiedy dysk uszkadza struktury nerwowe mogą wystąpić objawy alarmowe:

• niedowład – znaczne osłabienie lub paraliż kończyny dolnej (rwa kulszowa porażenna), co najczęściej objawia się opadaniem stopy
• zaburzenia kontrolowania oddawania moczu lub/i stolca wywołane uszkodzeniem funkcji zwieraczy pęcherza moczowego i/lub odbytu.
• zaburzenia czucia.

W przypadku pojawienia się jednego lub więcej objawów alarmowych niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem lub zadzwoń na numer alarmowy.

Przepuklina kręgosłupa – leczenie

Leczenie przepukliny kręgosłupa jest zależne od natężenia objawów. W lżejszych przypadkach wystarcza odpoczynek, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz ćwiczenia, szczególnie ćwiczenia polegające na prostowaniu kręgosłupa np. ćwiczenia McKenziego. Jeżeli zależy nam na szybkiej poprawie, ból jest bardzo silny i nie ustępuje po lekach warto zastosować nowoczesne bezoperacyjne leczenie przepukliny kręgosłupa, którego głównym komponentem są zastrzyki nadtwardówkowe. Zastrzyki te dokonywane są precyzyjnie pod kontrolą urządzeń obrazujących kręgosłup. Zabieg ten działa poprzez wypłukanie oraz rozcieńczenie prozapalnych składników wyciśniętego jądra miażdżystego oraz przez podanie w okolicę przepukliny długo działających silnych leków zapalnych, które powodują szybkie wygaszenie zapalenia, ustąpienie obrzęku i bólu. Dopełnieniem leczenia są środki miejscowo znieczulające, które powodują przerwanie łuku bólowego, który utworzył się w układzie nerwowym pod wpływem długotrwałego bólu. W najcięższych przypadkach konieczne jest zastosowanie metod operacyjnych. W niektórych przypadkach w okolicę nerwu podaje się witaminy oraz substancje odżywcze, aby pobudzić regenerację nerwu.

Jak zapobiegać przepuklinie kręgosłupa

Jak w każdym schorzeniu, lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Przede wszystkim należy ograniczyć czynniki uszkadzające dysk oraz dbać o dobrą kondycję całego organizmu, co przekłada się na dobrą kondycję dysku. Najważniejsze są:

Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna

Regularne obciążanie dysku powoduje jego wzmocnienie, natomiast brak ruchu powoduje jego szybszą degenerację.

Prawidłowa technika podnoszenia ciężarów

Zapobiegamy przepuklinie, kiedy podnosimy ciężary za pomocą siły nóg i pośladków. Ciężar należy prowadzić jak najbliżej ciała. Podczas podnoszenia ciężarów należy unikać ruchów rotacyjnych kręgosłupa.

Utrzymywanie prawidłowej masy i kompozycji ciała

Dźwiganie dodatkowych kilogramów tłuszczu wpływa negatywnie na stan dysku. Zapobiegamy wystąpieniu przepukliny poprzez spalanie zbędnego tłuszczu oraz wzmacnianie mięśni, które są ważne w stabilizowaniu kręgosłupa. Kluczowe dla tego celu są mięśnie brzucha i dolnego grzbietu.

Regularne rozciąganie

Utrzymywanie giętkości oraz prawidłowej postawy poprawia biomechanikę oraz koordynację, a przez to zapobiega wystąpieniu przepukliny.